De gefusilleerde leden van de verzetsgroep Oranje Vrijbuiters

Stacks Image 52
Van een aantal leden van de verzetsgroep "Oranje Vrijbuiters" is meer te vertellen. En omdat de Stichting het ook als haar taak ziet om de historie van deze verzetsgroep te ontsluiten voor een breed publiek delen we zo veel mogelijk informatie over een aantal van deze leden. Dat doen we vanzelfsprekend uitsluitend na toestemming van de nabestaanden. We denken met deze verhalen een beeld te kunnen schetsen van deze helden die naast hun verzetswerk vaak ook nog verantwoordelijk waren voor een gezin. Een van deze helden:
Stacks Image 13
Hans op 21-jarige leeftijd. (1939)

Hans van Koetsveld

werd op 23 november 1918 in Rotterdam geboren.

Hans werd grootgebracht door zijn vader en diens 2e echtgenote Wilhelmina Brouwer (zijn stiefmoeder), met een broer, twee stiefbroers en een -zuster op de ‘s Gravendijkwal in Rotterdam.

Na de lagere school ging Hans naar de HBS, gevestigd aan de ’s Gravendijkwal, om daarna in 1937 aan de Nederlandse Economische Hogeschool economie te gaan studeren. De bedoeling hiervan was om accountant te worden om later het accountantskantoor van zijn vader, Johan Emilius van Koetsveld, over te nemen. Deze studie werd door mobilisatie in augustus 1939 onderbroken.
Stacks Image 249
1939, mobilisatie. Staand, tweede van links: Hans van Koetsveld.
Bommen op Rotterdam
21 jaar was Hans toen de Duitsers Rotterdam bombardeerden. Woedend was hij en toen al kwam het bij hem op om tegen de Duitsers in verzet te komen.

Tijdens de oorlog werkte hij als assistent accountant. Van nabestaanden is bekend dat hij zich weinig uitliet over zijn verzetswerk, maar wel staat vast dat binnen de Oranje Vrijbuiters een knokploeg werd gevormd, die door hem, samen met
Tom Spoelstra, geleid werd. Deze knokploeg pleegde aanslagen op landverraders, NSB’ers en ze overvielen distributiekantoren om onderduikers te voorzien van voedselbonnen en persoonsbewijzen. Daarnaast verrichtten ze ook spionageactiviteiten.
Dat hij zich bewust was van het gevaar dat hij liep, blijkt wel uit het feit dat hij in Februari 1943 een Volmacht heeft getekend hetgeen zijn ouders het recht gaf om alles namens hem te behandelen. Eind 1943 kreeg zijn familie bericht dat hij opgepakt was en in de gevangenis van Scheveningen (het Oranjehotel) zat.

Verraad
Toen Hans op 25 augustus ’s morgens bij Tom Spoelstra in Tuindorp kwam informeren of de geldlening van het Nationale Steunfonds - van de Regering-in-ballingschap te Londen - voor de in geldnood verkerende verzetsgroep succesvol verlopen was werd hij door de daar postende Sipo gearresteerd. Spoelstra bleek met Van Toor in Den Haag in een hinderlaag te zijn gelopen en zijn huisadres was aan de Duitsers bekend geworden en onder surveillance gesteld. We weten dat Hans de schuilnaam ‘de Koning’ gebruikte.

Hij mocht slechts twee brieven schrijven op 13 november 1943 en op 14 januari 1944. In de tweede brief maakt hij duidelijk dat zijn stiefmoeder hem op 10 Januari 1944 bezocht heeft. Zijn ouders hebben acht brieven aan hem mogen schrijven. Hij kreeg ook een paar pasfoto’s en verschillende voedsel- en kledingpakketten. Een officier op het Binnenhof was tamelijk redelijk en Hans' stiefmoeder mocht zelfs een paar pakketten voor anderen in de groep afleveren.

Einzelhaft
Hans zat alleen in cel 487 tot 11 November, waarna hij gezelschap kreeg van Oranje Vrijbuiter Jacques Martens. In januari 1944 werd Hans ernstig ziek, het bleek dat hij roodvonk had (waarvan op blz. 300 ook melding wordt gemaakt in het Gedenkboek van het Oranjehotel) en hij heeft een paar dagen in een ziekenauto op de binnenplaats van de gevangenis van Scheveningen gelegen, om daarna "aan te sterken" om veroordeeld te kunnen worden. Op het laatst zat hij in cel 520, zo staat op de lijst van zijn persoonlijke bezittingen die zijn ouders uiteindelijk terug ontvingen.
Stacks Image 232

Een schets door een vriend gemaakt. September 1940

Veroordeling
Ook Hans werd op 28 februari 1944 ter dood veroordeeld en de volgende ochtend, op 29 februari, met zeventien van zijn kameraden op de Waalsdorpervlakte gefusilleerd. Zijn overlijden is vastgelegd in een overlijdensakte, opgemaakt in 's Gravenhage. Net als verwanten van de andere gefusilleerden, moest ook zijn familie zijn executie in de krant lezen. In maart 1944 werd zijn geld op de bank in beslag genomen. Tussen juni 1951 en oktober 1952 is 72% daarvan vergoed door de Vermögensverwaltungs- und Renten-Anstalt.
Herbegrafenis 1946
Door het werk van Hey en Meulenkamp werden ze tezamen herbegraven op 1 maart 1946 op de 3e Algemene Begraafplaats Tolsteeg in Utrecht.

De vader van Hans en Jakob Verhage, vader van Oranje Vrijbuiter
Pieter Verhage en architect Aart Nicolaas van Donkelaar, hebben zich veel inspanningen getroost om in een monument voor altijd eer te betuigen aan de achttien gefusilleerde Oranje Vrijbuiters. In aanwezigheid van nabestaanden en hoogwaardigheidbekleders vond de onthulling van het monument plaats op 10 mei 1947, waarbij een kranslegging werd verricht door Quintus, de jongere broer van Hans.
Heronthulling 2007
Quintus van Koetsveld was de eerste die in 2000 de gemeente Utrecht wees op de slechte staat waarin het monument verkeerde. Op 10 mei 2007, precies zestig jaar na de onthulling van het monument in 1947, verrichtte Quintus de heronthulling op uitnodiging van de Stichting Eregraf en Monument Oranje Vrijbuiters.

Herdenken
Hans wordt herdacht op een gedenksteen in de HBS (onthuld op vier mei 1949) met de namen van een leraar en 24 oud-leerlingen. Deze gedenksteen is nu te zien in de aula van de Wolfert van Borselen Scholengemeenschap aan de Bentincklaan.
Stacks Image 240

Gedenksteen van de HBS


Stacks Image 350
Stacks Image 343
Hierboven op de foto's de gedenksteen (Cor van Kralingen) en namenbord in de Erasmus Universiteit Rotterdam: "1940-1945 VIVORUM RECORDATIO MORTUORUM VITA (De herinnering van de levenden betekent leven voor de doden) De figuren op de steen - de afgeknotte boom, een vrouw en een ontspruitende boom – symboliseren de dood, de vrede en het leven. Naast de gedenksteen hangt het bord met de namen van (oud) studenten die het leven lieten in de Tweede Wereldoorlog." (Rechterfoto)
Tekst uit: Kunst en academisch erfgoed folder Erasmus Universiteit.

Stacks Image 358
Hierboven uit het Oranjehotel dodenboek, de pagina voor Hans. Het gedenkboek is online te doorzoeken:
Dit is de directe link naar de pagina van
Hans.
Stacks Image 335
Er is een gedenkboek (nu in het Rotterdams archief) wat bij de HBS gedenksteen behoort, met een pagina voor Hans.

In 1992 hebben zijn zuster Jeannette en Quintus een boom voor Hans laten planten in het 'Bos der Onverzettelijken' in Almere waar net zo veel bomen (2133) geplant zijn als gefusilleerde verzetsmensen.
In april 2006 is in de wijk Vrijheidsakker in Barendrecht een straat naar hem genoemd, de Van Koetsveld-akker.
Hans van Koetsveld wordt officieel genoemd in:
"Keesings Historisch Archief" No. 160 van 6 Maart – 2 April 1944
Het ondergrondse studentenblad "De Geus" No. 27 van 11 Juli 1944
"Rotterdamsche Studenten Almanak" voor de jaren 1945-1946
Het boekje de "Rotterdamse Gevallenen van het Verzet 1940 – 1945"
"Je maintiendrai 1945"
"Dodenboek Oranjehotel" 1947
"Rotterdamsch Studenten Blad Hermes" van 29.4.1960
"Erelijst van Gevallenen 1940 – 1945" van 1960
"Gedenkboek van het Oranjehotel" 1982
Het boekje "Verzetsmensen vernoemd in Vrijheidsakker" 2006
Het tijdschrift "Terugblik ’40 – ’45" van November 2007
"Museumsite van het Rotterdams Studenten Corps" 2014
Het boek "De Oranje Vrijbuiters" - Van Reedt Dortland 2020.
Stacks Image 316