De gefusilleerde leden van de verzetsgroep Oranje Vrijbuiters

Stacks Image 52
Van een aantal leden van de verzetsgroep "Oranje Vrijbuiters" is meer te vertellen. En omdat de Stichting het ook als haar taak ziet om de historie van deze verzetsgroep te ontsluiten voor een breed publiek delen we zo veel mogelijk informatie over een aantal van deze leden. Dat doen we vanzelfsprekend uitsluitend na toestemming van de nabestaanden. We denken met deze verhalen een beeld te kunnen schetsen van deze helden die naast hun verzetswerk vaak ook nog verantwoordelijk waren voor een gezin. Eén van deze helden:

Jacques Martens

Jacobus Alexander Martens werd geboren op 10 augustus 1923 te Haarlem. Als kind van Christianus Martinus Antonius Martens en Dorothea Petronella Remmé, groeide hij op in de Wetstraat te IJmuiden, gemeente Velsen. Op 11 juli 1933 verhuisde het gezin naar Wijk aan Zee en Duin en op 12 december van datzelfde jaar naar Beverwijk.
Zijn jeugd bracht hij met nog 2 broers grotendeels door in de Zeestraat 37 te Beverwijk, waar zijn vader een ijzerhandel had. Als student bezocht hij de Leerschool aan de Romerkerkweg te Beverwijk en van 1936 t/m 1939 de U.L.O. aan de Kees Delfsweg, eveneens in Beverwijk. In het najaar van 1938 werd hij lid van de Atletiekvereniging Door Eendracht Macht (D.E.M.) Onder leiding van trainer Bart Ronde trainde hij daar o.a. de 1.500 en 3.000 meter. Enkele medeatleten van hem waren: Henk Vessies, Willem en Dirk Kaptein, Harry Spranger, Engel Gaarthuis, Theo Schuijt, Jan Langedijk en Ton Tervoort, allen coryfeeën van vóór en ná 1940. Vrienden karakteriseren Jacques Martens als een "rustige, sportieve en goudeerlijke jongen".
Stacks Image 13
Oorlogstijd
Na zijn schooltijd in 1939 ging hij werken bij de Rijksverzekeringsbank (nu, 2007, Sociale Verzekeringsbank) te Amsterdam. Toen op 10 mei 1940 het Duitse leger Nederland binnenviel, was Jacques Martens bijna 17 jaar. In 1941 of 1942, dit is niet helemaal duidelijk, werd hij opgeroepen voor tewerkstelling in Duitsland, de Arbeidseinsatz, of voor de Arbeidsdienst (Nederlandse jongeren van 18 tot 24 jaar onderrichten in de nationaal-socialistische leer) Ook dit is niet precies bekend. Zeker is, dat hij weigerde hieraan gevolg te geven en hij dook onder. Met enkele Beverwijker vrienden had hij zich eerder op kleine schaal verzet tegen de Duitsers, daarmee duidelijk blijk gevend fel gekant te zijn tegen de Duitse bezetter.
Door een kennis die reeds in het verzet zat, een politieagent in Oostzaan, kwam Jacques Martens in contact met de verzetsgroep de Oranje Vrijbuiters. Zie de pagina
Geschiedenis voor bijzonderheden van deze verzetsgroep, die door verraad gearresteerd werd en gevangen gezet in de Scheveninger gevangenis, het "Oranjehotel"

Oranjehotel
Met het nummer 5359 werd Jacques Martens op 27 augustus 1943 in cel 525 van het Oranjehotel vastgezet. Van hieruit schreef hij ontroerende brieven naar zijn ouders in Beverwijk. Uit die brieven blijkt dat hij ook een paar keer levensmiddelen en bezoek kreeg van het Nederlandse Rode Kruis, waar hij zeer tevreden over was. Maar, hoewel dit wel geprobeerd werd, mocht hij geen bezoek van familie ontvangen.

Op 28 februari 1944 werden 20 "Oranje Vrijbuiters", onder wie Jacques Martens door het "Polizeistandgericht" ter door veroordeeld en op 29 februari werden 18 van hen op de Waalsdorpervlakte het vonnis voltrokken. (twee van hen kregen gratie, maar moesten wel toekijken hoe hun kameraden gexecuteerd werden).
Jacques Marten's overlijden is vastgelegd in een
overlijdensakte, opgemaakt in Den Haag. Daarnaast is van Jacques Martens een overlijdensakte opgemaakt in Beverwijk.

Klein Nachtgebed
Op de pagina over Oranje Vrijbuiter Chris Kerkhof werd opgetekend dat pater Jacques Schreurs een gedicht aan hem heeft gewijd. In het gedicht 'Klein Nachtgebed' uit de gedichtenbundel 'Eiland der Eenzamen', wordt niet alleen Chris Kerkhof weer genoemd, maar komt ook de naam Martens voor.
Met Martens wordt hier ongetwijfeld Jacques Martens bedoeld, die ook gelijktijdig met pater Schreurs in het "Oranjehotel" zat.
KLEIN NACHTGEBED
Wie met mij op dit smal perron belanden:
Waarheen zijn zij vertrokken: welken prijs
Betaalden zij: was het hun laatste reis?
Zoo neem, o God, hun geest in Uwe handen !
Waar bleef de Fries Chris Kerkhof, waar Frans Tempel,
De musicus; waar Martens de student ?
Hun wegen, Heer, zijn U alleen bekend !
Doch stel hun dood én leven ten exempel:
Dat wij het vuige dreigement niet vreezen,
’t Verraad verachten, lafheid in den strijd
Ontwijk'en, 't goddeloos geweldten spijt,
Kracht putten uit den martelgang van dezen
Jacques Martens Prijs
Vlak na de oorlog, in 1945, heeft het bestuur van de Atletiekvereniging Door Eendracht Macht ter nagedachtenis en herinnering aan Jacques Martens een ereprijs ingesteld; de Jacques Martens Prijs.
Omdat in de loop van de jaren de betekenis van deze prijs bij de leden van de vereniging niet geheel meer bekend was, werd in 1997 een boekje met het levensverhaal van Jacques Martens uitgegeven en heeft amateur historicus Wim van Brussel in 2009 het boekje met aanvullende gegevens opnieuw uitgebracht. De titel: "Wie was Jacques Martens en waarom deze prijs?" Tijdens de opening van een nieuwe atletiekbaan, heeft de heer Van Brussel op 25 april 2009 in aanwezigheid van het college van Burgemeester & Wethouders van Beverwijk, genodigden, ereleden en leden van D.E.M. met een passende
toespraak het boekwerkje ten doop gehouden.
Stacks Image 202

Frans Tempel
Tot verrassing van de Stichting werd op 16 maart 2010 onderstaande informatie ontvangen van de heer Grex Goijarts uit Oisterwijk:
"Frans J.L. Tempel was betrokken bij verzetsactviteiten in Twente en omgeving. Hij was lid van een verzetsgroep onder leiding van Guus Fikkert uit Enschede. Frans speelde als musicus in een jazzband in Enschede. Hij verzamelde militaire info voor Guus Fikkert. Frans is door verraad van ene Haze en Slagter gearresteerd. Tempel werd op 25-08-43 opgepakt door de Gestapo onder leiding van Knop. Ook Fikkert werd later gearresteerd. Op 18 februari 1944 naar het Oranjehotel in Scheveningen. Op 29 juni 1944 zijn beiden ter dood veroordeeld door het Feldkriegsgericht in Utrecht en op de zelfde dag geëxecuteerd. Bij het nationaal archief in Den Haag kan men in het dossier van Slagter het verslag vinden van Frans Tempel en zijn mede verzetsstijders, onder wie Menno Postma."
Met dank aan Grex Goijarts voor zijn bijdrage!

Gerrit Wolf
Op 8 januari 2014 liet de heer Gerrit Wolf uit Geldermalsen het volgende weten:

"Mijn schoonmoeder, Ans van Ditmarsch, wed. van F.L. Veen en 88 jaar oud, is sinds 15 november jongstleden opgenomen in een verpleeghuis in Utrecht. Tot die tijd had zij zelfstandig in een flatje gewoond, maar het werd steeds meer duidelijk dat zij niet meer zelfstandig kon wonen. Inmiddels zijn wij haar woning aan het ontruimen en kwam ik een uitnodiging tegen tot het bijwonen van de Plechtige Bijzetting van de op 29 februari 1944 te Scheveningen gefusilleerde leden van de verzetsorganisatie “De Oranje Vrijbuiters”. Op de uitnodiging staat o.a. de naam J.A. Martens. Behalve de uitnodiging kwam ik nog een foto van hem tegen en een pagina van het Utrechts Nieuwsblad d.d. dinsdag 29 februari 1944, met een groot artikel met de bekendmaking van den Höheren SS- und Polizeiführer Nordwest over het feit dat 20 Nederlanders ter dood veroordeeld waren.
De uitnodiging was gericht aan mej. A. Ditmars, Vossegatselaan 62 te Utrecht, waar mijn schoonmoeder in de oorlog met haar ouders en haar oudere zus woonde.
Vanmiddag liet ik de uitnodiging en foto aan mijn schoonmoeder zien en direct zei ze, dat die jongen bij hun thuis ondergedoken had gezeten en dat hij door de Duitsers was opgepakt en later was gefusilleerd. Meer wist zij echter niet. Zoals zij zei, het is zo lang geleden en ik weet het niet meer. Toch leek het mij dat ze bevriend was met Martens. Misschien wel meer dan alleen bevriend, maar dat ontkende ze, op een manier alsof zij zich schaamde om het toe te geven. Wel is zeker dat ze bij de plechtigheid van de bijzetting is geweest, getuige foto’s die ik vond, die ook op de website van de Oranje Vrijbuiters staan.
Gisteravond heb ik contact gehad met onze nicht in Amerika en zij vertelde, dat zij zich vrijwel niets van die periode kan herinneren. Aan het eind van de oorlog was zij vier jaar oud, dus niet zo vreemd. Wel had zij na de oorlog over onderduikers gehoord, maar ook dat een Joods gezin zes maanden bij oma van Ditmarsch ondergedoken had gezeten. Het is jammer dat alles niet meer te achterhalen is, want opa en oma van Ditmarsch verdienen eigenlijk postuum een lintje. Ze hebben een groot risico gelopen. Ik heb haar een aantal jaren meegemaakt als oma van mijn vrouw en nooit zoiets van haar verwacht. Zo zie je maar weer, dat je in de mensen kan vergissen en dit t.a.v. haar in positieve zin."
Een verrassend bericht uit een onverwachte hoek. Spijtig dat mevrouw Ans van Ditmarsch zich niet meer bijzonderheden kan herinneren.
Wat de heer Gerrit Wolf vertelt is ook ter kennis gebracht aan de nabestaanden van Jacques Martens. Zij zijn niet bekend met het deel van zijn leven dat de heer Wolf schetst, maar wie weet......
Met dank aan Gerrit Wolf, van wie bovenstaande gegevens over Oranje Vrijbuiter Jacques Martens werd ontvangen met toestemming voor publicatie.
Stacks Image 357